Brak AML w biurze a kary administracyjne

Obowiązek przeciwdziałania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu objął również biura rachunkowe. Nieważne czy prowadzisz małą firmę, która obsługuje wyłącznie jednoosobowe działalności osobowe z KPiR czy wielkie spółki bazujące na księdze rachunkowej, w każdym wypadku Twoim obowiązkiem jest wprowadzenie takich mechanizmów, które nie dopuszczą do nielegalnego obrotu środków pieniężnych. Katalog obowiązków w tym przedmiocie jest naprawdę długi. Powinieneś się z nim zapoznać i wprowadzić go w rzeczywistość. Bral AML w biurze może się bowiem srogo kosztować i nie chodzi mi wyłącznie o kwestie finansowe.

Do Twoich obowiązków należy przede wszystkim wprowadzenie wewnętrznych procedur AML. O tym jak to zrobić pisaliśmy w artykule: Wewnętrzna procedura AML w biurze rachunkowym – czy wystarczy jedynie ją stworzyć i schować do szuflady? Samo wprowadzenie powyższych reguł nie jest jednak wystarczające. Musisz ich przestrzegać i aktywnie wykorzystywać w swojej pracy. Brak AML w biurze to nie tylko narażanie się na kary administracyjne, to również możliwość dopuszczenia do popełniania bardzo groźnych przestępstw przez Twoich klientów, takich jak pranie brudnych pieniędzy oraz akty terrorystyczne.

Brak AML w biurze – delikty administracyjne

Wszystkie kwestie związane z walką z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu, w tym delikty (tj. wykroczenie lub przestępstwo), za jakie grozi Ci odpowiedzialność, znajdziesz w ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Wspominam o tym na początku dlatego, że ich katalog jest naprawdę bardzo długi. Łącznie jest ich przeszło trzydzieści. Poniżej wypunktuje najważniejsze z nich.

Jako właściciel biura rachunkowego stanowisz tzw. instytucję obowiązaną, która podlega wszystkim obowiązkom nakładanym przez ustawę. W związku z tym za ich niedopełnienie grozi Ci jedna z kar administracyjnych. Wśród deliktów możemy wymienić między innymi brak dopełnienia:

• obowiązku wyznaczenia osoby odpowiedzialnej za wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za wdrażanie obowiązków określonych w ustawie oraz wyznaczenie pracownika odpowiedzialnego za nadzór nad zgodnością działalności instytucji obowiązanej z przepisami ustawy;
• sporządzania oceny ryzyka oraz jej aktualizacji;
• przekazania na żądanie Generalnego Inspektora oceny ryzyka oraz innych informacji mogących mieć wpływ na krajową ocenę ryzyka;
• dokumentowania zastosowanych środków bezpieczeństwa finansowego oraz wyników bieżącej analizy przeprowadzanych transakcji;
• wprowadzenia wewnętrznej procedury;
• zapewnienia udziału osób wykonujących obowiązki związane z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu w programach szkoleniowych;
• wdrożenia wewnętrznej procedury anonimowego zgłaszania naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
• zachowania w tajemnicy faktu przekazania Generalnemu Inspektorowi lub innym właściwym organom informacji;
• przekazania zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa;
• zachowania w tajemnicy informacji o planowanym wszczęciu oraz o prowadzeniu analiz dotyczących prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu;
• wykonania zaleceń pokontrolnych wydanych przez Generalnego Inspektora;
• zastosowania się do decyzji Generalnego Inspektora albo KNF;
• nieprzeprowadzania transakcji, rozwiązania stosunków gospodarczych lub nienawiązywania stosunków gospodarczych, a także wstrzymania transakcji lub blokady rachunku.

Kary administracyjne a środki karne

Na wstępie wypada wytłumaczyć, że nie możesz traktować kar administracyjnych wskazanych w ustawie na równi z sankcjami karnymi przewidzianymi przez przepisy prawa karnego. Celem kar administracyjnych jest przede wszystkim zabezpieczenie prawidłowego stosowania przepisów o AML. Nałożenie którejś z sankcji ma za zadanie przymusić instytucję obowiązaną do wykonania określonego zadania, mającego przeciwdziałać praniu pieniędzy. Nie są to zatem kary w rozumieniu ustaw karnych.

Powyższe oznacza, że za niedochowanie swoich obowiązków z omawianej ustawy będziesz zawsze odpowiadał na zasadzie jej przepisów. Nie możesz przy tym być ukarany za jeden czyn dwukrotnie z dwóch różnych aktów prawnych, tj. z ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu i Kodeksu karnego. Dopiero czyn, który przekracza wskazane delikty, może powodować, iż Twoja odpowiedzialność będzie ocenia z punktu widzenia KK lub KKS.

Jakie kary przewidział dla nas prawodawca?

Katalog kar, jakie mogą Ci grozić za brak wprowadzenia AML w swoim biurze zostały określone w art. 150 ustawy. Tutaj już lista jest nieco krótsza, chociaż w dalszym ciągu imponująca. Prawodawca przewidział takie kary jak:

• publikacja informacji o instytucji obowiązanej oraz zakresie naruszenia przepisów ustawy przez tę instytucję w BIP na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ministra właściwego ds. finansów publicznych;
• nakaz zaprzestania podejmowania przez instytucję obowiązaną określonych czynności;
• cofnięcie koncesji lub zezwolenia albo wykreślenie z rejestru działalności regulowanej;
• zakaz pełnienia obowiązków na stanowisku kierowniczym przez osobę odpowiedzialną za naruszenie przez instytucję obowiązaną przepisów ustawy, przez okres nie dłuższy niż rok;
• kara pieniężna.

Sankcji tych nie stosuje się łącznie. Jeżeli zostaniesz skazanych za jeden czyn, zostanie nałożona na Ciebie tylko jedna kara.

Brak AML w biurze rachunkowym – publikacja informacji

Przejdźmy do krótkiego omówienia kar za brak AML w biurze rachunkowym.

Pierwszą karą w katalogu z art. 150 ustawy jest publikacja informacji o instytucji obowiązanej oraz zakresie naruszenia przepisów ustawy przez tę instytucję w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP) na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Sankcja ta zostaje nałożona samoistnie. Oznacza to, że nie stanowi dodatkowego środka administracyjnego, a karę samą w sobie.

Jako właściciel biura rachunkowego będziesz musiał złożyć do BIP pismo podając:

• dane dokładnie identyfikujące Twoje biuro;
• informacje na temat rodzaju i charakteru naruszenia przepisów ustawy;
• informacje o zakresie wyrządzonej szkody swoim działaniem.

Brak AML w biurze rachunkowym a nakaz zaprzestania podejmowania określonych czynności

Kolejną karą jest nakaz zaprzestania podejmowania przez instytucję obowiązaną określonych czynności. W związku z tym, że zapisy ustawy nie odwołują się do przepisów innych ustaw szczególnych, przyjmuje się, że kara ta może dotykać tylko kwestii dotyczących prania pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Oznacza to, że zakaz zaprzestania dalszych działań może obejmować wyłącznie czynności, które są sprzeczne z przepisami ustawy. Inne działania mogą być oceniane już na podstawie pozostałych aktów prawnych przez inne organy administracyjne.

Wdrożenie AML nie musi być trudne. Sprawdź, o czym musisz pamiętać – przeczytaj artykuł na temat najważniejszych obowiązków, jakie na biura rachunkowe nakłada ustawa.

Brak AML w biurze rachunkowym a cofnięcie koncesji lub zezwolenia albo wykreślenie z rejestru działalności regulowanej

Ta kara dotyczy jedynie określonego kręgu przedsiębiorców, tj. tych, których działalność wymaga koncesji lub zezwolenia. Z racji tego, że prowadząc biuro rachunkowe, nie potrzebujesz żadnego pozwolenia od Państwa, nie będziemy się skupiać na tej sankcji. Poza tym jej nazwa sama w sobie tłumaczy to, czego dotyczy.

Brak AML w biurze rachunkowym a zakaz pełnienia obowiązków przez okres nie dłuższy niż rok

Tutaj przechodzimy do sytuacji nieco kuriozalnej. Zła konstrukcja ustawy sprawia, że powyższy przepis jest w większości wypadków niewykonalny.

Ustawa stanowi, że kara administracyjna może zostać nałożona na instytucję obowiązaną. Instytucjami tymi są przedsiębiorcy. Mogą to być zatem nie tylko osoby fizyczne (JDG), ale także (a może w szczególności) osoby prawne (spółki komandytowe) i osoby quasi prawne (spółki osobowe), a także podmioty powoływane na postawie ustaw specjalnych, jak np. BGK.

Żaden z przepisów ustawy nie wskazuje przy tym, aby omawiana kara mogła zostać nałożona na osobę fizyczną niebędącą instytucją obowiązaną, a sprawującą funkcję na stanowisku kierowniczym. W ten sposób dochodzimy do wniosku, że nie można tej sankcji nałożyć na instytucję będąca osobą prawną, bo np. spółka sama w sobie nie jest podmiotem mogącym zasiadać w zarządzie tej spółki.

Inaczej to wygląda przy osobach prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, ale równie niezrozumiale. Osoba fizyczna przy JDG jest samozatrudniona i nie pełni żadnej funkcji na stanowisku kierowniczym w organizacji. Kara nie dotyczy więc także takiej osoby.
Należy uznać zatem, że omawiana instytucja jest konstrukcją martwą.

Brak AML w biurze rachunkowym a kara pieniężna

Przechodzimy do ostatniej i najistotniejszej z Twojego punktu widzenia sankcji. Kara pieniężna może zostać nałożona do wysokości dwukrotności kwoty korzyści osiągniętej lub straty unikniętej przez instytucję obowiązaną w wyniku naruszenia. Natomiast w przypadku gdy nie jest możliwe ustalenie kwoty tej korzyści lub straty – do wysokości równowartości kwoty 1.000.000 euro.

W pierwszym przypadku nie da się ustalić z góry, jaką karę możesz otrzymać od organu kontrolnego w przypadku gdy naruszysz przepisy o AML. Wszystko zależy jakie korzyści osiągniesz z takiego przestępstwa. Inaczej jest w sytuacji, gdy korzyści nie da się wyliczyć, wówczas możesz szykować się na wydatek do 4.440.000 zł (kurs euro z dnia 23.06.2023r.).

Innymi słowy, organ musi wpierw ustalić, czy istnieje możliwość określenia kwoty osiągniętej korzyści albo unikniętej straty i dopiero wówczas, gdy takiej możliwości nie ma, może skorzystać z drugiego rozwiązania polegającego na możliwości nałożenia kary pieniężnej do wysokości 1.000.000 euro. Zatem zawsze tam, gdzie jest możliwe ustalenie kwoty korzyści albo kwoty unikniętej straty, organ może nałożyć karę pieniężną wyłącznie do wysokości dwukrotności takiej korzyści lub straty, także wówczas, gdy wartość ta przekroczy kwotę 1.000.000 euro.

Kryteria ustalania wysokości kary pieniężnej

Nałożenie kary charakteryzuje się swobodą organu w jej ustalaniu. Nie jest to jednak decyzja „dowolna”. Organ musi kierować się ustawowymi kryteriami, tak aby następnie swoją decyzję właściwie uzasadnić.

Oceniając przewinienie jednostki obowiązanej, organ musi uwzględnić:

• wagę naruszenia i czas jego trwania;
• zakres odpowiedzialności instytucji obowiązanej;
• możliwości finansowe instytucji obowiązanej;
• skalę korzyści osiągniętych lub strat unikniętych przez instytucję obowiązaną, jeżeli można te korzyści lub straty ustalić;
• straty poniesione przez osoby trzecie w związku z naruszeniem, jeżeli można je ustalić;
• stopień współpracy instytucji obowiązanej z organami właściwymi w sprawach przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
• uprzednie naruszenia przepisów ustawy przez instytucję obowiązaną.

Czy organ może odstąpić od nałożenia kary?

Warto dodać, że nawet jeżeli udowodnią Ci winę w działaniu w zakresie prania pieniędzy czy finansowania terroryzmu, jest szansa, że organ administracyjny odstąpi od nałożenia na Ciebie kary. W tym jednak przypadku organ działa w sferze całkowitego luzu decyzyjnego.

Prawodawca wskazał jedynie, że odejście od kary może nastąpić, gdy:

• waga naruszenia przepisów ustawy jest znikoma, a instytucja obowiązana zaprzestała naruszania przepisów ustawy;
• za to samo zachowanie prawomocną decyzją na instytucję obowiązaną została uprzednio nałożona kara administracyjna przez inny uprawniony organ administracji publicznej lub instytucja obowiązana została prawomocnie ukarana za wykroczenie, lub wykroczenie skarbowe, lub prawomocnie skazana za przestępstwo, lub przestępstwo skarbowe i uprzednia kara spełnia cele, dla których miałaby być nałożona kara administracyjna.

Wszystko tu jednak zależy od woli organu administracyjnego. Nie ma tu kryteriów oceny, a od decyzji organu nie ma odwołania.

Chcesz sprawdzić, jakie sankcje administracyjne dotychczas zastosował GIIF? Znajdziesz je w Serwisie Rzeczypospolitej Polskiej.