Więzienie za AML – czy za błędy w AML grożą sankcje karne?

O obowiązku przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu cały czas jest głośno. Nie ma się co dziwić, prawodawca podchodzi do tego tematu na poważnie. Ustawa, która reguluje tę materię, nakłada na instytucje obowiązane, w tym na Ciebie, jako właściciela biura rachunkowego, szereg obowiązków, których wypełniania obligatoryjnie wymaga. W trakcie prowadzenia swoich spraw zawodowych musisz zatem dbać, aby każdy Twój klient został prawidłowo zweryfikowany, a jeżeli zauważysz jakieś nieprawidłowości – zgłosić to odpowiednim organom. Popełnienie deliktu administracyjnego zagrożone jest karą pieniężną. Jednakże są takie wykroczenia, które mogą skończyć się o wiele gorzej. Czy więzienie za AML jest realne? Sprawdźmy, co na ten temat mówią przepisy.

Do tej pory zajmowaliśmy się głównie deliktami AML i karami z nimi związanymi. Jeżeli ominęły Cię tamte artykuły, zajrzyj do tekstów: Kara finansowa a delikt AML oraz Brak AML w biurze a kary administracyjne.  Z tekstów tych wynika, że za większość błędów, jakie możesz popełnić w kwestii przeciwdziałania praniu pieniędzy, może Ci grozić co najwyżej nakaz zaprzestania określonych czynności, które są sprzeczne z ustawą oraz kara pieniężna, w teorii nawet do 1 mln euro, w praktyce o wiele niższa. Więzienie za AML wydaje się zatem dość drastycznym rozwiązaniem w porównaniu do kar administracyjnych. Jest jednak możliwe.

Więzienie za AML – co na to ustawa?

Pranie pieniędzy oraz wspomaganie terroryzmu to bez wątpienia bardzo poważne przestępstwa. Osoby, które się tego dopuszczają, są sądzone bardzo rygorystycznie, często nakładany jest na nich najwyższy wymiar kary, czyli dożywocie. Nie musisz jednak być sprawcą powyższych przestępstw, aby narazić się wymiarowi sprawiedliwości. Wystarczy, że w sposób rażący naruszysz określone zasady i może Ci grozić więzienie.

Więzienie za AML dla instytucji obowiązanych wynika z art. 156 oraz 157 ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy, oraz finansowaniu terroryzmu. Przepisy te wskazują, że osoba, która działając w imieniu lub na rzecz instytucji obowiązanej (w tej sytuacji w imieniu biura rachunkowego):

• nie dopełnia obowiązku przekazania GIIF zawiadomienia o okolicznościach, które mogą wskazywać na podejrzenie popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu;
• nie dopełnia obowiązku przekazania GIIF zawiadomienia o powzięciu uzasadnionego podejrzenia, że określona transakcja lub wartości majątkowe będące przedmiotem tej transakcji mogą mieć związek z praniem pieniędzy, lub finansowaniem terroryzmu;
• przekazuje Generalnemu Inspektorowi nieprawdziwe lub zataja prawdziwe dane dotyczące transakcji, rachunków lub osób;
• ujawnia osobom nieuprawnionym, posiadaczom rachunku lub osobom, których transakcja dotyczy, informacje zgromadzone zgodnie z ustawą lub wykorzystuje te informacje w sposób niezgodny z przepisami ustawy;

podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Przy tym należy podkreślić, że jeżeli działanie było nieumyślne, wówczas więzienie za AML zostaje wyłączone. Taki sprawca może liczyć na łagodniejsze traktowanie. Jedyne co mu grozi to kara grzywny. Grzywnie podlega również każdy, kto udaremnia lub utrudnia przeprowadzenie czynności kontrolnych przez GIIF, lub inne organy uprawnione.

Więzienie za AML – charakter przestępstw

W skrócie, więzienie za AML jest karą, którą ustawa przewiduje ze niewłaściwe postępowanie względem Generalnego Inspektora. Wszelkiego rodzaju mataczenie w sprawie, nieprzekazywanie informacji lub przekazywanie nieprawdziwych danych może narazić Cię na sankcje karne.

Do wypełnienia dyspozycji przepisu art. 156 i 157 ustawy wystarczające jest niedopełnienie określonych obowiązków. Można tego dokonać zarówno przez działanie (np. poprzez próbę uniemożliwienia GIIF przeprowadzenia kontroli w Twoim biurze rachunkowym), jak i przez zaniechanie (np. niepowiadomienie organu o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez swojego klienta). Jak jednak wskazuje się w piśmiennictwie, odpowiedzialność karna uzależniona jest jednak od wykazania, że to na sprawcy bezpośrednio ciąży jeden z dwóch obowiązków wymienionych przez ustawodawcę. Zatem ustalenie zakresu obowiązków spoczywających na danej osobie działającej w imieniu lub na rzecz instytucji obowiązanej winno być poprzedzone rekonstrukcją treści obowiązku na moment zachowania sprawcy. (por. red. Dyl/Królikowski 2021, wyd. 1/Sątowska-Strycharczyk/Strycharczyk/Mierzejewski, art. 156).

Jak już zapewne zdążyłeś się zorientować, Twoim bezwzględnym obowiązkiem jest przekazanie GIIF zawiadomienia o okolicznościach, które w Twojej ocenie mogą wskazywać na podejrzenie popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu. Przepisy karne nie wskazują na termin, w jakim należy powiadomić organ. Tą informację znajdziemy jednak w art. 74 przedmiotowej ustawy. Zgodnie z tym przepisem zawiadomienie powinno zostać przekazane niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 2 dni roboczych od dnia potwierdzenia podejrzenia. Informację należy przekazać za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Wszelkie potrzebne informacje w tej kwestii znajdziesz na stronie ministerstwa finansów.

Przestępstwem będzie również przekazanie informacji Generalnemu Inspektorowi, ale takich, które nie są zgodne z rzeczywistością. Ustawa wskazuje na przekazanie nieprawdziwych danych oraz zatajenie prawdy. Nieprawdziwe dane to takie, w których informacje w nich zwarte odbiegają od rzeczywistości. Natomiast zatajenie prawdy polega na świadomym utrzymywaniu w tajemnicy okoliczności mających wpływ na rozstrzygnięcie.

Kto może zostać ukarany?

Ustawa w większości operuje pojęciem „instytucji obowiązanej”. Pod tym pojęciem kryją się wszystkie podmioty, które na podstawie przepisów są obowiązane przeciwdziałać praniu pieniędzy. Są to zarówno osoby fizyczne, osoby prawne (np. spółka z o.o., spółka akcyjna) i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej (np. spółka jawna, spółka partnerska). Czy w takim razie można skazać spółkę? Otóż – nie.

Przepisy karne znajdujące się w ustawie wskazują indywidualnie na sprawcę, którym może być wyłącznie osoba fizyczna (tj. człowiek). Odpowiedzialność z art. 156 i art. 157 ponoszą wyłącznie osoby działające na rzecz i w imieniu instytucji obowiązanej. W Twoim wypadku – w imieniu i na rzecz biura rachunkowego, które może być prowadzone zarówno w formie jednoosobowej działalności gospodarczej, jak i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Jeżeli dojdzie do przestępstwa, aby organ mógł nałożyć karę na sprawcę, w pierwszej kolejności musi zbadać zakres i rodzaj uprawnień określonej osoby, a także źródła powierzonych obowiązków, które osoba działająca w ramach instytucji obowiązanej posiada lub posiadała (w chwili popełnienia czynu zabronionego). A zatem, aby przypisać Ci sprawczość za działanie niezgodne z ustawą, najpierw GIIF musi udowodnić, że to właśnie Ty byłeś odpowiedzialny za prowadzenie spraw biura rachunkowego w tym zakresie. Oczywiście jeżeli prowadzisz JDG, to sprawa jest jasna. Jednakże w przypadku spółek osobowych lub kapitałowych ustalenie sprawcy może być nieco bardziej problematyczne. Sprawę jednak nieco ułatwia art. 8 ustawy. Przepis ten bowiem obliguje Cię do wyznaczenia osoby odpowiedzialnej za nadzór nad zgodnością działalności instytucji obowiązanej z przepisami. Równie dobrze możesz to być Ty sam. Po wyznaczeniu pracownika lub siebie powstaje domniemanie, że nieprzekazanie informacji GIIF lub przekazanie fałszywych danych jest winą właśnie tej osoby.

Więzienie za AML – czy przestępstwo można popełnić nieumyślnie?

Jak już wskazywałem na początku, kara może Cię dosięgnąć również za działanie nieumyślne. Wskazać zatem należy, że przestępstwo popełnione umyślnie aktualizuje się, gdy sprawca ma zamiar jego popełnienia, tj. chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, godzi się na to. Z kolei czyn zabroniony jest nieumyślny, jeśli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.

Powyższe oznacza, że dla ukarania za nieprzestrzeganie przepisów ustawy w omawianym zakresie wystarczające jest wykazanie, że nie zachowałeś należytej ostrożności związanej z dopełnieniem ciążących na Tobie obowiązków. Przypominam jednak, że jeżeli czyn przez Ciebie popełniony zostanie zakwalifikowany jako nieumyślny, nie musisz się obawiać więzienia. W takim wypadku jedynie co Ci grozi to kara grzywny.