Kara finansowa a delikt AML

Delikty AML – ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu wskazuje ich całą masę. Niemal każde zachowanie instytucji obowiązanej, które może wspomagać, nawet nieświadomie, pranie pieniędzy, jest zagrożone karą. Nie każdy czyn jest jednak przestępstwem. Te lżejsze przewinienia nazywane są deliktami. Nie grozi za nie sankcja w postaci więzienia, a w najgorszym wypadku wysoka kara finansowa. Ty, jako właściciel biura rachunkowego i księgowy, jesteś w kręgu podmiotów, które muszą przestrzegać reguł określonych przez prawodawcę we wspomnianej ustawie. Jak zatem jest z tymi sankcjami pieniężnymi za nieprzestrzeganie polityki AML?

Prawodawca wziął się na poważnie za ochronę Skarbu Państwa i społeczeństwa przed wprowadzaniem do obiegu brudnych pieniędzy oraz terroryzmem. Ustawa zawiera w sobie aż trzy przepisy, które wyliczają różnorakie delikty. Łącznie jest to katalog z przeszło trzydziestoma pozycjami. Delikt AML może być niemal nieistotny, wtedy otrzymasz co najwyżej nakaz zaprzestania podejmowania określonych czynności, które były sprzeczne z prawem. Przy działaniu bardziej rażącym musisz się liczyć z karą finansową, która może sięgać nawet 1 mln euro.

Delikt AML i kara

Wraz z wejściem ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy nałożono na Ciebie cały szereg obowiązków. Należy do nich przede wszystkim wprowadzenie wewnętrznych procedur AML. Oczywiście ich wprowadzenie to dopiero początek. Musisz ich przestrzegać oraz pilnować swoich pracowników, aby robili to samo. Musisz też cały czas kontrolować ich efektywność i modyfikować je, kiedy uznasz, że są niewystarczające. Jeżeli popełnisz błąd, może Cię to kosztować. Delikt AML jest obłożony dotkliwymi karami.

Jakie delikty możesz popełnić? Jest tego sporo. Jak wspominałem, ustawa poświęca temu naprawdę dużo miejsca. Dla przykładu można wskazać, chociażby niedopełnienie obowiązku wyznaczenia osoby odpowiedzialnej za wdrażanie obowiązków AML, niesporządzanie oceny ryzyka oraz brak jej aktualizacji, opóźnienie w przekazaniu Generalnemu Inspektorowi żądanych przez niego informacji, brak dokumentowania zastosowanych środków bezpieczeństwa finansowego oraz wyników bieżącej analizy przeprowadzanych transakcji czy też nieprzekazywanie GIIF zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.

Jest delikt AML, jest i kara. Tak działa prawidłowo funkcjonujące państwo prawa. Tylko co może Ci grozić za Twoje przewinienie? Cóż, katalog kar nie imponuje ich wielością. Te kary, które mogą Cię dotyczyć, to:

• publikacja informacji o Twoim biurze lub o Tobie oraz zakresie naruszenia przepisów ustawy w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie www urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych;
• nakaz zaprzestania podejmowania przez Ciebie lub Twoich pracowników określonych czynności, które były sprzeczne z ustawą;
• nałożenie na Ciebie zakazu pełnienia obowiązków na stanowisku kierowniczym, przez okres nie dłuższy niż rok (z tym zapisem jest sporo kontrowersji, przez co organy bardzo rzadko stosują tę karę);
• kara pieniężna.

Kary stosowane za nieprzestrzeganie zasad określone w ustawie zostały szczegółowo już opisane w naszym artykule: Brak AML w biurze a kary administracyjne Zalecam zapoznać się z nim, zanim przejdziesz dalej.

Kara finansowa na delikt AML

Przejdźmy do najważniejszej kwestii w tym artykule, a mianowicie do kary pieniężnej. Zasadą jest, że kara ta może zostać nałożona do wysokości dwukrotności kwoty korzyści osiągniętej lub straty unikniętej przez Twoje biuro rachunkowe w wyniku naruszenia przepisów przedmiotowej ustawy. Karę tę nakłada Generalny Inspektor Informacji Finansowej.

Nie zawsze jednak można oszacować tę wysokość. W takim wypadku rozmiar korzyści lub straty organ szacuje samodzielnie i wówczas może nałożyć karę maksymalnie do 1 mln euro. Tutaj pojawia się niekonsekwencja prawodawcy. Nie wiadomo bowiem czy w przypadku możliwości ustalenia kwoty korzyści lub straty, której dwukrotność przewyższa owy 1 mln euro, GIIF może maksymalnie nałożyć karę do tego limitu, czy też większą. Ta kwestia w dalszym ciągu nie została jednoznacznie przesądzona.

Stosując karę, organ w pierwszej kolejności musi ocenić czy w ogóle istnieje możliwość dokładnego określenia kwoty osiągniętej korzyści albo unikniętej straty i dopiero wówczas gdy takiej możliwości nie ma, może skorzystać z drugiego z rozwiązań. Zatem zawsze tam, gdzie jest możliwe ustalenie kwoty korzyści albo kwoty unikniętej straty, organ może nałożyć karę pieniężną wyłącznie do wysokości dwukrotności takiej korzyści lub straty, także wówczas gdy wartość ta przenosi kwotę 1 mln euro. (por. Art. 150 Terroryzm U red. Dyl/Królikowski 2021, wyd. 1/Dyl/Górski).

W jaki sposób ustala się karę za delikt AML?

W poprzednim akapicie wskazałem maksymalne wymiary kary. W praktyce sankcje te są zazwyczaj o wiele niższe. GIIF celuje bardziej w kilkanaście lub kilkadziesiąt tysięcy, aniżeli w ich setki czy miliony złotych. Mimo to istnieje przypadek bardzo wysokiej kary pieniężnej, kiedy to Minister Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej nałożył na Bank Ochrony Środowiska S.A. sankcję w wysokości aż 3 700 000 zł.

W procesie ustalania wysokości kary pieniężnej za delikt AML organ musi kierować się określonymi kryteriami. GIIF musi brać pod wagę takie aspekty jak:

• wagę naruszenia i czas jego trwania;
• zakres odpowiedzialności instytucji obowiązanej;
• możliwości finansowe instytucji obowiązanej;
• skalę korzyści osiągniętych lub strat unikniętych przez instytucję obowiązaną, jeżeli można te korzyści lub straty ustalić;
• straty poniesione przez osoby trzecie w związku z naruszeniem, jeżeli można je ustalić;
• stopień współpracy instytucji obowiązanej z organami właściwymi w sprawach przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
• uprzednie naruszenia przepisów ustawy przez instytucję obowiązaną.

Organ ustalając wysokość kary, ma dużą swobodę, może nawet odstąpić od jej wymierzenia. Odstąpienie jest instytucją fakultatywną, GIIF może z niej skorzystać, ale wcale nie musi. Jednocześnie, aby owe odstąpienie od wymierzenia kary było możliwe, waga naruszenia zasad określonych w ustawie musi być znikoma, a Ty już zauważyłeś swój błąd i zaprzestałeś naruszania. Waga naruszenia ma charakter ocenny i zależy od zapatrywania się organu na daną sprawę. Jak wskazuje się w piśmiennictwie, naruszeniem znikomym będzie naruszenie, które nie niesie za sobą społecznego niebezpieczeństwa. Uznać należy zatem, że wpływ na ocenę znikomości naruszenia będą miały m.in. takie elementy przedmiotowe, jak waga dobra chronionego przez normę sankcjonowaną, czas trwania naruszenia, wpływ naruszenia na poszanowanie prawa, zasięg naruszenia, liczba podmiotów, na które naruszenie ma wpływ, znaczenie następstw naruszenia, etc.” [M. Jabłoński, w: Kodeks postępowania administracyjnego (por. red. M. Wierzbowski, A. Wiktorowska), art. 189f).

Jak zatem wyglądają kary pieniężne za nieprzestrzeganie AML?

Jak widać, proces nakładania kary ma charakter uznaniowy. Żaden delikt AML nie ma przypisanej konkretnej kary. Od organu zależy zatem, jak wysoka kara może Cię czekać, jeżeli nie będziesz przestrzegał przepisów ustawy. Przy czym dotychczasowa praktyka pokazuje, że nakładane kary są raczej niskie. Mimo że mógłbyś spodziewać się kary sięgającej nawet 4,5 mln zł, to wykroczenia w tej materii karane są bardziej w widełkach 10 – 100 tys. zł. Wszystko jednak zależy od wagi przewinienia, Twojego zachowania po wykryciu deliktu czy też współpracy z organem celem naprawienia szkód. W szczególnych wypadkach GIIF może nawet odstąpić od wymierzenia kary.